Với sự phát triển bùng nổ của mạng lưới công nghệ thông tin quá trình thực hiện công việc của con người ngày càng được đẩy mạnh. Cùng với đó, việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với các phần mềm máy tính hỗ trợ ngày càng được quan tâm bởi đó là một sản phẩm công nghệ, tâm huyết của tác giả. Công ty Luật Vlegal Đồng Khánh xin tư vấn một số thông tin về quyền bảo hộ phần mềm máy tính theo quy định của pháp luật hiện hành như sau:

1. Căn cứ pháp lý

- Luật Sở hữu trí tuệ;

- Hiệp định TRIPS;

- Hiệp ước của WIPO về quyền tác giả.

2. Nội dung tư vấn

Công nghệ thông tin hay được gọi tắt là IT (Information Technology) là một nhánh ngành kỹ thuật sử dụng máy tính và phần mềm máy tính để chuyển đổi, lưu trữ, xử lý, truyền tài và thu thập thông tin. Đây là một trong những ngành có sức phát triển mạnh và bền vững. Tuy nhiên phần đông doanh nghiệp phần mềm máy tính thường bỏ qua vấn đề bảo hộ cho đối tượng kinh doanh cả mình, đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tranh chấp và thất thoát lợi nhuận.

2.1 Về bảo hộ phần mềm máy tính theo pháp luật quốc tế

Khoản 1 Điều 10 Hiệp định TRIPS và điều 4 Hiệp ước của WIPO về quyền tác giả nêu rõ phần mềm máy tính được bảo hộ như một tác phẩm văn học theo điều 2 của Công ước Berne.

Hiệp ước hợp tác về sáng chế (Patent Coorporation Treaty - PCT) tại quy tắc 39/67 (vi) cho phép loại trừ CTMT được cấp patent (Bằng sáng chế);

Điều 52 Công ước châu Âu về sáng chế (European Patent Convention - EPC) loại trừ khả năng CTMT được cấp patent. Nhưng vào năm 1985, Văn phòng sáng chế châu Âu (European Patent Office - EPO) lại đề nghị loại bỏ hạn chế đã được nêu tại điều 52 EPC, nhiều tổ chức phần mềm miễn phí đã phản đối đề nghị này của EPO.

Như vậy đa số các quy định và hiệp ước, công ước trên thế giới và một số có Việt Nam tham gia đều bảo hộ quyền tác giả đối với phần mềm máy tính vẫn là quy phạm phổ biến. Ngoài ra, một số quốc gia coi phần mềm máy tính là một “sáng chế”, do đó khi đáp ứng các yêu cầu về bảo hộ một sáng chế thì phần mềm được bảo hộ một cách chặt chẽ hơn, tạo điều kiện tốt hơn cho người sở hữu có thể kinh doanh tốt hơn đối với sản phẩm của mình.

2.2 Bảo hộ phần mềm tại Việt Nam

Pháp luật Việt Nam quy định cách hiểu về phần mềm máy tính được hướng dẫn theo Luật Sở hữu trí tuệ như sau: “Chương trình máy tính được bảo hộ như tác phẩm văn học, dù được thể hiện dưới dạng mã nguồn hay mã máy”.

Như vậy, có thể thấy theo quy định hiện hành thì phần mềm máy tính tại Việt Nam được quy định và được bảo hộ giống như đối với các quy định của các Hiệp ước quốc. Trên cơ sở đó, việc thực hiện bảo hộ phần mềm máy tính sẽ có những đặc điểm như sau:

- Tác giả, chủ sở hữu của quyền tác giả sẽ được bảo hộ đầy đủ các quyền nhân thân, quyền tài sản được quy định theo Luật Sở hữu trí tuệ, theo đó:

Về quyền nhân thân thì tác giả có những quyền như sau:

+ Đặt tên cho tác phẩm;

+ Đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm, được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng;

+ Công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm;

+ Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.

Về quyền tài sản thì tác giả có các quyền như sau:

+ Làm tác phẩm phái sinh;

+ Biểu diễn tác phẩm trước công chúng;

+ Sao chép tác phẩm;

+ Phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm;

+ Truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác;

+ Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm.

- Phần mềm máy tính được bảo hộ phải mang tính nguyên gốc và thể hiện sự sáng tạo của chủ sở hữu;

- Được bảo hộ theo cơ chế tự động mà không cần bắt buộc phải thực hiện bất cứ thủ tục nào;

- Không mang tính tuyệt đối, bởi lẽ đối với các phần mềm đã được công bố, phổ biến và tác phẩm không bị cấm sao chụp thì cá nhân, tổ chức được phép sử dụng phần mềm của người khác nếu việc sử dụng đó không nhằm mục đích kinh doanh, ảnh hưởng đến việc sử dụng, khai thác bình thường của phần mềm, không xâm hại đến các quyền, lợi ích hợp pháp khác của tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả;

- Thời hạn bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả cộng với 50 năm sau khi tác giả qua đời.

Tuy nhiên với sự phát triển của các ứng dụng mạng, việc để lọt thông tin phần mềm hoặc bị “hack” phần mềm trước khi thực hiện các thủ tục cần thiết để cơ quan nhà nước ghi nhận quyền tác giả của mình đối với phần mềm máy tính, thì khi có tranh chấp xảy ra sẽ rất khó để chứng minh quyền tác giả, đặc biệt là tư cách pháp nhân.

Mặt khác với tính chất của không gian mạng được xây dựng trên cơ sở mã nguồn mở, mã nguồn có sẵn nên tính nguyên gốc – được sáng tạo một cách độc lập và không sao chép từ tác phẩm khác lại là một yếu tố quan trọng khi thực hiện bảo hộ phần mềm.

Doanh nghiệp, cá nhân là chủ sở hữu quyền tác giả đối với phần mềm máy tính có thể trực tiếp hoặc ủy quyền cho người khác thực hiện hồ sơ. Với kinh nghiệm thực hiện bảo hộ quyền tác giả của mình, chúng tôi rất hân hạnh được thực hiện phục vụ quý khách thực hiện thủ tục này. Để được tư vấn thêm về bảo hộ phần mềm máy tính, quý khách vui lòng liên hệ với chúng tôi để nhận được sự hỗ trợ tốt nhất./.